စကၤာပူနိုင္ငံဟာ (၁၉၆၅)ခုနွစ္မွာ လြတ္လပ္ေရးရခဲ႔ၿပီး (၁၉၆၈-၁၉၆၉) မွာ လမ္းေဘးေစ်းသည္မ်ား မွတ္ပံုတင္ ေရးကို စလုပ္ခဲ႔ပါတယ္။ စစ္တမ္းေကာက္ၿခင္း၊ လိုင္စင္ခ်ေပးၿခင္းဆိုတ...ာေတြကို တစ္ၿဖည္ၿဖည္းလုပ္ခဲ႔ၿပီး (၁၉၇၄)ခုနွစ္ မွာေတာ႔ အခ်ိန္ (၁၈)လ သတ္မွတ္ေပးခါ အဲဒီအခ်ိန္အတြင္း လိုင္စင္ေလွ်ာက္ထားၿခင္းမရွိတဲ႔ လမ္းေဘးေစ်းသည္ေတြကို လမ္း ေဘးမွာ တရားမ၀င္ ေစ်းေရာင္းမွုနဲ႔ အမွန္တကယ္ကိုပဲ အၿပတ္ရွင္းလင္း သုတ္သင္ပါေတာ႔တယ္။
ေရ၊မီး၊ အမွုိက္ စြန္႔ပစ္ စနစ္ေတြ ပါတဲ႔ ေစ်းရံု၊ စားေသာက္ဆိုင္ရံု ေတြေဆာက္ၿပီး လမ္းေဘးကဆိုင္ေတြကို အမိုးအကာေအာက္ ေရာက္ ေအာင္ ၿဖည္းၿဖည္းခ်င္း စည္းရံုးေခၚ ေဆာင္ ရတဲ႔အဆင္႔ က (၁၉၇၁)ခုႏွစ္ကေန (၁၉၈၆)ခုနွစ္ ထိ ဆယ္႔ေၿခာက္နွစ္ႀကာ ပါတယ္။ ဒီႀကားထဲမွာ လည္း လိုအပ္ရင္ လိုအပ္သလို အဆင္႔ၿမင္႔ၿပဳၿပင္ ၿဖည္႔စြက္မွုေတြ ဆက္ၿပီး လုပ္ကိုင္ေနဆဲပါ။ အခ်ိန္ ေတြနဲ႔ ရင္းခဲ႔ယံုတင္မက၊ လူသားအရင္းအၿမစ္ အေနနဲ႔လည္း လမ္းေဘးေစ်းသည္မ်ား ေနရာ ခ်ထားေရး႒ာနရယ္လို႔ တသီး တၿခား ဖဲြဲ႔ၿပီး အင္တိုက္အားတိုက္ လုပ္ခဲ႔တာပါ။ အဲဒီအခ်ိန္က ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ လီကြမ္ယုရဲ႕ “စကၤာပူနိုင္ငံသည္ အၿခားေသာ တတိယကမ ၻာ နိုင္ငံမ်ားနဲ႔ မတူကြဲၿပားေစရမယ္” ဆိုတဲ႔ စကားက အခ်ိန္နဲ႔ နိုင္ငံ႔ အရင္းအၿမစ္ေတြ အမ်ားႀကီး ထုတ္သံုးဖို႕ အတြက္ တြန္းအား ေပးခဲ႔ပါတယ္။ ဒါ႔ေႀကာင္႔ ေပၚလစီတစ္ခုကို အေကာင္အထည္ ေဖၚတဲ႔ေနရာမွာ Political Will လို႔ ေခၚတဲ႔ အာဏာရပါတီနဲ႔ သက္ဆိုင္ရာမဲဆႏၵနယ္ေၿမအတြက္ ေရြးေကာက္တင္ေၿမွာက္ ခံထားရတဲ႔ လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္ရဲ႕ အင္တိုက္အားတိုက္ ေထာက္ပံ႔မွုက အဓိကက်တယ္လို႔ ဆိုခ်င္ပါတယ္။ အေၿခ အေန အခ်ိန္အခါနဲ႕ ကိုက္ညီတဲ႔ ေပၚလစီကို ခ်မွတ္ဖို႔လိုသလို ဒီေပၚလစီေႀကာင္႔အက်ဳိးသက္ေရာက္ ခံရမယ္႔ သက္ဆိုင္သူ မ်ားကိုလည္း ေပၚလစီကို သံုးသပ္တဲ႔အခါ ေဆြးေႏြးမွုေတြမွာ ပါ၀င္ေစဖို႔လည္း အေရးႀကီးပါတယ္။
လမ္းေဘးေစ်းသည္မ်ားကို စစ္တမ္းေကာက္ယူၿခင္း
လမ္းေဘးေစ်းသည္ေတြ လမ္းေပၚကေန ဆိုင္ခံုေတြေပၚေရာက္ဖို႔အတြက္ စကၤာပူအစိုးရဟာ အဓိကအားၿဖင္႔ အဆင္႔ နွစ္ဆင္႔နဲ႔ လုပ္ေဆာင္ခဲ႔ပါတယ္။ ပထမအဆင္႔ကေတာ႔ စာရင္းမရွိ အင္းမရွိၿဖစ္ေနတဲ႔ လမ္းေဘးေစ်းသည္ေပါင္း မ်ားစြာကို ေသေသခ်ာခ်ာေလ႔လာၿပီး စားရင္းၿပဳစုၿခင္းနဲ႔ ေစ်းေရာင္းခြင႔္ လိုင္စင္စနစ္ကို စတင္က်င္႔သံုးခဲ႔တာပါ။ ဒုတိယ အဆင္႔ကေတာ႔ ေရ၊မီး၊ အမွုိက္စြန္႔ပစ္စရာ စနစ္ေတြ ပါ၀င္တဲ႔ ေစ်းေတြနဲ႔ စားေသာက္ရံုေတြကို စနစ္တက် တည္ေဆာက္ၿပီး လမ္းေဘးေစ်း သည္ေတြကို ဆိုင္ေပၚကို ေရႊ႔ေၿပာင္းေပးတဲ႔ အဆင္႔ပါ။ လမ္းေဘးေစ်းသည္ေတြကို လိုင္စင္မေပးခင္မွာ အခ်ိန္ယူၿပီး သူတို႔ ေရာင္းခ်တဲ႔ကုန္၊ သူတို႔ေရာင္းတဲ႔ေနရာ၊ ဆိုင္ဖြင႔္တဲ႔အခ်ိန္ စတာေတြကို အေသးစိတ္ေလ႔လာတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ေအာက္မွာ ကူးယူေဖၚၿပထားတဲ႔ ပံုကေတာ႔ (၁၉၇၀) ၿပည္႔နွစ္မ်ားက စကၤာပူၿမစ္ေဘးမွာ ေရာင္းခ်ေနတဲ႔ လမ္းေဘး ေစ်းသည္ေတြရဲ႕ ပံုၿဖစ္ပါတယ္။
ဒီေဆာင္းပါးကိုဖတ္ေနရင္းနဲ႔ စိတ္ထဲကေန ရန္ကုန္မွာရွိတဲ႔ လမ္းေဘးေစ်းသည္ ေတြကို စစ္တမ္းေကာက္ၿပီး ေၿမပံု ေပၚ တင္ႀကည္႔မိပါတယ္။ ပိုက္ဆံအိပ္၊ ဖိနပ္နဲ႔ အိမ္သံုး ပစၥည္းကေလးေတြ၊ လူသံုးကုန္ပစၥည္း ေတြ ေရာင္းတဲ႔သူေတြကို အစိမ္းေရာင္၊ သားငါးနဲ႔ ဟင္းသီး ဟင္းရြက္ေတြ ေရာင္းတဲ႔သူကို အနီေရာင္၊ ခ်က္ၿပဳတ္ၿပီးသား အစားေသာက္ေရာင္းတဲ႔ ေစ်းသည္ေတြကို လိေမၼာ္ ေရာင္လို႔ သတ္မွတ္တယ္ ဆိုပါေတာ႔။ လမ္းေဘးဆိုင္ တစ္ဆိုင္ခ်င္း ဆိုင္ဖြင္႔တဲ႔အခ်ိန္မွာ သူတို႔ကို ေပးထားတဲ႔ အေရာင္နဲ႔ မီးသီးကေလးေတြ လင္းတယ္လို႔ ပံုေဖၚႀကည္႔ခ်င္ပါတယ္။ မနက္မိုးလင္းလာရင္ ရန္ကုန္ ဆင္ေၿခဖုံး ၿမိဳ႕နယ္ ေတြမွာေရာ ၿမိဳ႕လည္မွာပါ လိေမၼာ္ေရာင္နဲ႔ မီးသီး ေလးေတြ ဟိုနားသည္နား အနည္းအက်ဥ္းလင္းလာပါလိမ္႔ မယ္။ မုန္႔ဟင္းခါး၊ တိုရွည္၊ ဘိန္းမုန္႔ စသည္ၿဖင္႔ ရပ္ကြက္ထဲက ဆိုင္ကေလးေတြ ဖြင္႔တဲ႔ အခ်ိန္ေပါ႕။ ေတာင္ဥကၠလာလို၊ ရန္ကင္း လုိ ၿမိဳ႕နယ္ေတြမွာဆိုရင္ လမ္းေပၚမွာ မနက္ပုိင္း ယာယီ ေစ်းတန္းေလးေတြ အၿဖစ္ခင္းက်င္းေရာင္းခ် တတ္ႀကပါတယ္။ အဲဒီေနရာ ေတြမွာေတာ႔ လိေမၼာ္ေရာင္နဲ႔ အနီေရာင္ မီးလံုးေလးေတြ အၿပင္ အစိမ္းေရာင္ေလးေတြပါ အနည္းအက်ဥ္း ေတြ႔ နိုင္ပါတယ္။ ဆယ္နာရီေလာက္ ေနပူလာၿပီဆိုတဲ႔ အခ်ိန္က်ေတာ႔ ဆိုင္ေတြ သိမ္းသြားၿပီး အဲဒီမီးလံုးေလးေတြ တၿဖည္း ၿဖည္းခ်င္း ၿငိမ္းသြားႀကမွာေပါ႔။ ၿမိဳ႕လည္ေခါင္က မဟာဗႏၶဳလလမ္းလိုေနရာမ်ဳိးမွာဆို တစ္ခ်ဳိ႕ေနရာေတြမွာ ေန႔လည္ပိုင္း ေလာက္ ကတည္းက အစိမ္းေရာင္မီးလံုးေလးေတြ လင္းလာပါလိမ္႔မယ္။ ညေနသံုးနာရီေလာက္ဆိုရင္ေတာ႔ မဟာဗႏၶဳလ လမ္း တစ္ေလွ်ာက္လံုး အစိမ္းေရာင္မီးသီးေတြနဲ႔ ၿပည္႔ေနေတာ႔မွာေပါ႔။ မနက္ေစာေစာထေရာင္းတဲ႔ မနက္စာဆိုင္၊ ေန႔လည္ မွာေရာင္းတဲ႔ ႀကာဆံေႀကာ္၊ ေကာ္ၿပန္႔ေႀကာ္ဆိုင္၊ ၀က္သားတုတ္ထိုးဆိုင္၊ ညမွာဖြင္႔တဲ႔ လက္ဖက္ရည္၊ ေခါက္ဆြဲဆိုင္ စသည္ၿဖင္႔ အခ်ိန္မေရြး စားေသာက္စရာေတြ နဲ႔ၿပည္႔ ေနတဲ႔ တရုတ္တန္းဆိုရင္ေတာ႔ မနက္အေစာႀကီး ကေန ညသန္းေခါင္ ေက်ာ္ အထိ လိေမၼာ္ေရာင္မီးေတြ အဆက္မၿပတ္လင္းေန ပါလိမ္႔မယ္။ အခုလို စစ္တမ္းေကာက္ယူ ၿခင္းက လိုင္စင္ခ်ထား ေပးတဲ႔အခါနဲ႔ အထူးသၿဖင္႔ လမ္းေဘးေစ်းသည္မ်ားကို ေစ်းမွာေနရာခ်ထားတဲ႔ အခါ အမ်ားႀကီး အေထာက္အကူၿပဳပါတယ္။
လိုင္စင္ခ်ေပးၿခင္း
လမ္းေဘးေစ်းသည္ေတြဟာ လိုင္စင္ရဖို႔အတြက္ သတ္မွတ္ထားတဲ႔ အခေႀကးေငြေပးရပါတယ္။ ဒါတင္မက သတ္မွတ္ထား တဲ႔ လိုက္နာရပါတယ္။ စကၤာပူနုိင္ငံတြင္ လမ္းေဘးမွာေစ်းေရာင္းၿခင္းကို စကၤာပူနိုင္ငံသား တိုင္း ေလွ်ာက္ထားခြင႔္ ရွိတဲ႔ အခြင္႔အေရး တစ္ရပ္အၿဖစ္ သတ္မွတ္ပါတယ္။ လိုင္စင္ရဖို႔အတြက္ ေအာက္ပါ စည္းကမ္းခ်က္ ေတြကိုလည္း လိုက္နာရပါတယ္။
- အစားအေသာက္ကို အမွုိက္သရိုက္၊ ဖံု၊ ေရာဂါၿဖစ္ပြားေစနိုင္ေသာ ပိုးမႊားမ်ား စသည္႔ အညစ္အေႀကးမ်ားမွ ကင္းေ၀းေအာင္ ခ်က္ၿပဳတ္၊ ထားသို၊ ကိုင္တြယ္ တတ္ရမည္
- အစားအေသာက္ခ်က္ၿပဳတ္ ၿပင္ဆင္ခ်ိန္တြင္ ေဆးလိပ္မေသာက္ရ
- အစားအေသာက္မ်ားကုိ စနစ္တက် တင္ၿပီးေရာင္းခ်နိုင္ရန္ ဆိုင္ခံု၊ တြန္းလွည္း၊ အထမ္း စသည္ၿဖင္႔ အလြယ္တကူ ေရႊ႔ေၿပာင္းနိုင္ေသာ အရာမ်ား ရွိရမည္။ ထိုပစၥည္းမ်ားကို ဆိုင္သိမ္းလွ်င္မိမိနွင္႔ တစ္ပါတည္း ယူေဆာင္သြားရမည္။ လမ္းနွင္႔ ေရေၿမာင္း သန္႔ရွင္းေရးလုပ္ငန္းကို အေနွာင္႔အယွက္ၿဖစ္ေစနိုင္ေသာေႀကာင္႔ ဆိုင္ေနရာတြင္ မထားခဲ႔ရ။
- ေရာင္းခ်လိုေသာ အခ်ိန္ကို လိုင္စင္ေရွာက္စဥ္ကတည္းက ေသခ်ာစြာေလွ်ာက္ထားရသည္။ လိုင္စင္ပါ ခြင္႔ၿပဳထား သည္႔ နာရီထက္ ေက်ာ္လြန္ၿပီး ေရာင္းခ်ခြင္႔မရွိ။
- အမိွက္သရိုက္မ်ားနွင္႔ ေရ အညစ္အေႀကးမ်ားကို သတ္မွတ္ထားေသာ ေနရာတြင္သာ စြန္႔ပစ္ရမည္။
- လိုင္စင္ပါ ေရာင္းခ်ရန္ ခြင္႔ၿပဳထားေသာ ေနရာမွ အပ က်န္ေနရာမ်ားတြင္ ေရာင္းခ်ခြင္႔ မရွိ။
အထိမ္းအကြပ္မရွိ ေရာင္းလို႔ရေနရာကေန စည္းနဲ႔ေဘာင္နဲ႔ေရာင္းႀကဖို႔အတြက္ တစ္ဘက္ကလည္း လမ္းေဘး ေစ်းသည္ မ်ားကို ေနာင္မွာ လိုင္စင္မရွိရင္ ေစ်းေရာင္းခြင္႔ၿပဳေတာ႔မွာ မဟုတ္တဲ႔အေႀကာင္း၊ လိုင္စင္ေပးတာသည္ ေရရွည္ စီမံကိန္းရဲ႕ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းသာၿဖစ္ၿပီး လာမယ္႔နွစ္ေတြမွာ ဒီ႔ထက္ပိုၿပီး စနစ္က်ေအာင္ စီမံမွာၿဖစ္ေႀကာင္းေတြကို ပညာ ေပးရပါတယ္။ စကၤာပူမွာ ဖူ႔က်င္႔၊ တယိုခ်ဴး စသည္ၿဖင္႔ တရုတ္လူမ်ဳိးကြဲေတြ အမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိပါတယ္။ ေစ်းသည္အမ်ားစု လိုင္စင္ ေရွာက္ႀကဖို႔ အတြက္ သူတို႔နဲ႔ ပါတ္သက္တဲ႔ အဲဒီ သက္ဆိုင္ရာ လူမ်ဳိးအဖြဲ႔အစည္းေတြကိုလည္း ဖိတ္ေခၚေဆြးေႏြး ခဲ႔တယ္ လို႔ဆိုပါတယ္။
ေစ်းသယ္ေတြအားလံုးကို လိုင္စင္နဲ႕မွ ေရာင္းခြင္႔ၿပဳတဲ႔အခါ အထက္မွာ ေဖၚၿပထားသလို လိုင္စင္ရဖို႔ လိုက္နာရမယ္႔ စည္းကမ္းခ်က္ေတြကို ထုတ္ၿပန္ၿပီး လိုက္နာေအာင္လုပ္လို႔ ရသြားပါတယ္။ အစားအေသာက္ကိုင္တြယ္သူေတြဆိုရင္ သန္႔ရွင္းေရး၊ ေရာဂါပိုးမႊားကင္းေစးေရး၊ ၿပည္သူ႔က်န္းမာေရးစတဲ႔ အင္မတန္အေရးႀကီးတဲ႔ ေခါင္းစဥ္ေတြကို သာမာန္ အရပ္ သားနားလည္ေအာင္ ပံုေတြ၊ ရွင္းလင္းတဲ႔စာသားေတြနဲ႔ ၿပင္ဆင္ၿပီး အသိပညာေပးလို႔ရပါတယ္။ အသိပညာေပး သင္တန္း တက္ဖို႔ကို လိုင္စင္ရလိုသူတိုင္း မၿဖစ္မေန တက္ရမယ္႔ သင္တန္းလို႔ သတ္မွတ္လို႔ ရပါတယ္။ အသိပညာေပး လုပ္ငန္းရဲ႕ ေနာက္ကေန လိုက္လို႔ရတာကေတာ႔ ေစ်းသည္ေတြ စည္းကမ္းခ်က္ေတြ လုိက္နာရဲ႕လား ဆိုတာကို ႀကီးႀကပ္ဖို႔ (Enforcement) ပါ။
လိုင္စင္နဲ႔ ေရာင္းခြင္႔ေပးတဲ႔အခါ အထူးသတိၿပဳရမွာကေတာ႔ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမွုေတြပါ။ လိုင္စင္ခ်ေပးဖို႔ လိုအပ္တဲ႔ အခ်က္အလက္ေတြ မၿပည္႔စံုဘဲ လာဘ္လာဘ ယူၿပီး လိုင္စင္ခ်ေပးတာမ်ဳိး၊ လိုင္စင္မရွိဘဲ တရားမ၀င္ေစ်းေရာင္းေနတဲ႔သူ ေတြကို လာဘ္ယူၿပီး ဆက္ေရာင္းခြင္႔ၿပဳတာမ်ဳိး၊ လိုင္စင္အတုလုပ္တာကို သိရဲ႕နဲ႔ လာဘ္ယူၿပီး မဖမ္းဘဲေနတာမ်ဳိး၊ လိုင္စင္ ရၿပီးသား ေစ်းသည္ေတြ လိုက္နာရမယ္႔ စည္းကမ္းေတြကို မလိုက္နာတာၿမင္ရဲ႕နဲ႔ လာဘ္ယူၿပီး မၿမင္မသိ သလို ေနတာ မ်ဳိးေတြ ရွိေနမယ္ဆုိရင္ေတာ႔ ဘယ္ေလာက္ေကာင္းတဲ႔ ေပၚလစီပဲၿဖစ္ၿဖစ္ ၿပည္သူလူထုကို ေကာင္းက်ဳိး ရွိသင္႔သေလာက္ ရွိမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါ႔ေႀကာင္႕ လမ္းေတြပိတ္ဆို႔ေစတဲ႔၊ ၿပည္သူ႔က်န္းမာကို ထိခိုက္ေစတဲ႔ လမ္းေဘးေစ်း သည္ေတြကို အၿမန္ဆံုး ထိမ္းသိမ္းဖို႔ ေပၚလစီေကာင္းေတြ စတင္က်င္႔သံုးၿပီး ေပၚလစီထိေရာက္မွုရွိေစဖို႔ လာဘ္ေပးလာဘ္ ယူေတြလည္း ကင္းေအာင္ စြမ္းေဆာင္နိုင္ႀကပါေစလို႔ ေရးသား အႀကံၿပဳအပ္ပါတယ္။